پرسشنامه رفتار اطلاع یابی محمدی(1393)

پرسشنامه رفتار اطلاع یابی  : پرسشنامه رفتار اطلاع یابی توسط محمدی (1393) طراحی و اعتباریابی شده است، این پرسشنامه شامل 19 گویه بسته پاسخ بر اساس طیف پنج درجه ای لیکرت می باشد، پرسشنامه 6 بعد آغاز، پیوندیابی، مرور، تمایزیابی، نظارت و استخراج را مورد سنجش قرار می دهد، پرسشنامه توسط پژوهشگر در طول فرایند تحقیق اعتباریابی شده است.

تعریف نظری:

 رفتار اطلاع یابی: سطح جزئي‌تر رفتار به كار گرفته شده از سوي جستجوگر در تعامل با نظام هاي اطلاع‌رساني است. رفتار اطلاع‌يابي شامل تمام تعامل هاي با نظام، خواه در سطح تعامل انسان با رايانه (مثل استفاده از موشواره و انتخاب پيوندها)، ‌خواه در سطح انتزاعي (مثل اتخاذ يك راهبرد جستجوي بولي يا تعيين معيارهايي براي تصميم‌گيري در مورد میزان سودمندی كدام يك از دو كتابي كه از مكان هاي همجوار قفسه يك كتابخانه انتخاب شده ) است كه اعمال ذهني، نظير قضاوت در مورد ربط داده‌ها يا اطلاعات بازيابي شده را نيز شامل مي‌شود (ويلسون، 2000).

تعریف عملیاتی:

در پژوهش حاضر رفتار اطلاع یابی مبتنی بر الگوی رفتار اطلاع یابی الیس است. الگوی اطلاع یابی الیس متشكل از شش مرحله آغاز[1]، پیوند یابی[2]، تورق (مرور) [3]، تمایز یابی[4]، نظارت[5]، و استخراج[6] است (مهو[7] و تيبو[8]، 2003) که در ادامه تعریف عملی هر کدام از مفاهیم مذکور  بعد از تعریف نظری آن ارائه شده است.

آغاز:

تعریف نظری:

مرحله آغاز شامل فعاليت هاي اوليه جستجوي اطلاعات نظير شناسايي منابعي كه ممكن است به عنوان نقطه شروع چرخه پژوهش به شمار آيد. اين منابع ممكن است همكاران، دوستان و افراد برجسته، مرور پيشينه‌ها، فهرست هاي پيوسته، نمايه‌نامه‌ها و چكيده‌نامه‌ها باشد. معمولاً در ابتداي هر پژوهشي و براي دسترسي به موضوع جديد اين اقدام ها صورت مي‌پذيرد. اغلب، جستجو با منابع مزبور شروع مي‌شود؛ اما برخي از پژوهشگران برمبناي اطلاعات شخصي خويش كار را آغاز مي‌كنند. در اين مرحله، پژوهشگر بندرت به كتابخانه مراجعه مي‌كند، بلكه بيشتر به شناسايي و جايابي منابع اطلاعاتي مي‌پردازد.

تعریف عملیاتی:

در پژوهش حاضر منظور از آغاز یا شروع  مراجعه مستقیم دانشجو به وبگاهی که از قبل می شناسد،کمک گرفتن از موتورهای جستجو، پرسش از کتابداران، بهره گرفتن از مشورت همکاران، اساتید، و دوستان، استفاده از عملگرهای بولی و مواردی از این قبیل است.

پيونديابي:

تعریف نظری:

منظور از پیوند یابی، رديابي منابع معتبر مورد استناد در پانويس ها يا ارجاعات منابع و به بيان ديگر ايجاد شبكه استنادي ميان منابع است. پيونديابي اغلب به منظور شناسايي منابع جديد اطلاعات يا نيازهاي اطلاعاتي جديد و ارضاي اين نيازها مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

تعریف عملیاتی:

در پژوهش حاضر منظور از پیوند یابی عبارت است از این که آیا دانشجو پیوندهی موجود در صفحات وب را دنبال می کند یاخیر؟ و در صورت دنبال کردن پیوندها چه معیار(هایی) را برای انتخاب پیوند ها مدنظر دارد و این معیارها شامل: ارتباط موضوعی وب سایت، اهمیت، شهرت و اعتبار وبگاه، از سرکنجکاوی، و عدم دسترسی به منابع کافی است.

تورّق (مرور):

تعریف نظری: اين كار، نوعي جستجوي نيمه هدايت شده يا نيمه‌ساخت‌مند است. تورّق منابع رديف اول و دوم به عنوان يك فعاليت مهم اطلاع‌يابي تلقي مي‌شود كه تمام پژوهشگران در مقطعي از پژوهش وارد آن مي‌شوند. دو نوع تورق عمده شناسايي شده است:

1. ملاحظة شماره‌هاي تازه منتشر شدة مجلات و فهرست مطالب كتاب هاي مربوط،
2. بررسي فهرست هاي پيوسته، نمايه‌نامه‌ها، منابع وب و ارجاعات منابع بازيابي شده و يا خواندن آنها.

تعریف عملیاتی:

در پژوهش حاضر منظور از تورق یا مرور، یافتن اطلاعات از طریق مرور نقشه، مرور سرعنوان های صفحه، و استفاده از موتور جستجوی اختصاصی وبگاه است.

تمايزيابي:

تعریف نظری:

تمایز یابی شامل استفاده از تفاوت هاي مشهود در منابع اطلاعاتي به عنوان راهي براي پالايش ميزان اطلاعات به دست آمده است. منظور از تمايزيابي، فعاليت هايي است كه به هنگام ارزشيابي اطلاعات براساس كيفيت، ماهيت،‌ اهميت نسبي و سودمندي آن، به عنوان روش پالايش ميزان و ماهيت اطلاعات به‌دست آمده، مبناي قضاوت جستجوگر قرار مي‌گيرد.

تعریف عملیاتی:

در پژوهش حاضر منظور از تمایزیابی، معیار مناسب بودن وبگاه برای رفع نیاز اطلاعاتی از دید دانشجو به لحاظ پسوند ماهیتی در نشانی یک وبگاه (مانند edu، org، ac، gov، com و غیره)، کیفیت محتوای وبگاه و همخوانی آن با موضوع مورد نظر، شهرت و اعتبار وبگاه به لحاظ وابستگی سازمانی و حامیان آن، سهولت استفاده و نحوه سازماندهی مطالب وبگاه است.

نظارت:

تعریف نظری:

نظارت عبارت از روزآمد نگهداشتن اطلاعات خود از طريق جستجوي آگاهي‌رساني جاري در حوزه مورد پژوهش است. به بياني ديگر، آگاهي از پيشرفت هاي يك حوزه با پيگيري منظم مآخذ خاص (يعني مجله‌هاي هسته،‌ روزنامه‌ها،‌ كنفرانس ها، ‌مجله‌هاي عمومي،‌كتابها و فهرست ها) است.

تعریف عملیاتی:

در پژوهش حاضر منظور از نظارت، مشترک بودن دانشجو در خبرنامه های الکترونیکی و یا دریافت خدمات آگاهی رسانی جاری عرضه شده از سوی وبگاه ها و عضویت در گروه های بحث الکترونیکی است.

استخراج:

تعریف نظری:

استخراج به مفهوم شناسايي منابع اطلاعاتي مربوط است. در واقع، بررسي دقيق و گزينش منابع اطلاعاتي و شناسايي مطالب مرتبط و ذخیره آنها را در بر مي‌گيرد.

تعریف عملیاتی:

در پژوهش حاضر منظور از استخراج، ذخیره کردن مطالب بر روی حافظه کامپیوتر، چاپ کردن و یا افزودن به وبگاه های مورد علاقه بر روی مرورگر توسط دانشجو است.

[1] . Starting

[2] . Chaining

[3] . Browsing

[4] . Differentiating

[5] . Monitoring

[6] . Extracting

[7] . Meho

[8] . Tibbo

روایایی و پایایی

در پژوهش محمدی (1393) براي تعيين روايي صوري پرسشنامه پژوهش حاضر، از نظرهاي چند تن از استادان و متخصصان کتابداری استفاده شد.

در پژوهش محمدی (1393) براي محاسبة پايايي آن، پس از توزيع و گردآوری تعداد 30 پرسشنامه در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه کردستان و  ورود داده های آنها در نرم افزار اس پی اس اس، صورت گرفت و آزمون ضريب آلفاي كرونباخ به عمل آمد كه مقدار محاسبه شده آن برابر 87/0 شد که مقدار قابل قبولی است.