پرسشنامه انسجام خانواده

پرسشنامه انسجام خانواده : سامانی (۱۳۸۱) این مقیاس را بر پایه متون موجود در زمینه همبستگی و با الهام از الگوی ترکیبی السون[1] (۱۹۹۹) ساخته است. این مقیاس دارای ۲۸ پرسش است که برای ارزیابی ۸ عامل به کار می رود و هر عامل با تعدادی از سؤالات سنجیده می شود. در ادامه هر یک از این عوامل به اختصار توضیح داده می شود:

۱) عامل همبستگی با مادر (سؤالات ۳، ۵، ۱۱، ۱۵، ۱۷، ۲۱): این مؤلفه به مسائلی از قبیل میزان مشورت با مادر در تصمیم گیریها، میزان درک متقابلی که بین مادر و فرزند وجود دارد و میزان صمیمیت و نزدیکی و هم صحبتی با مادر می پردازد. معمولا در خانوادههای منسجم همبستگی زیادی بین فرزندان و مادر وجود دارد.

2) عامل همبستگی با پدر (سؤالات ۴، ۶، ۱۰ ، ۱۶ ، ۱۸، ۲۲): این مؤلفه نیز موضوعاتی مانند میزان مشورت با پدر در مورد مسائل مختلف، میزان درک متقابل بین پدر و فرزندان و همچنین میزان صمیمیت و نزدیکی و همنشینی با پدر را مورد بررسی قرار میدهد. این مؤلقه و مؤلفه ی قبلی از مؤلفه های مهم در انسجام خانواده هستند و در خانواده هایی که از انسجام بالایی برخوردارند همبستگی بین فرزندان و پدر خیلی بالاست.

3) عامل مدت زمان تعامل(۸ و ۹، ۱۳، ۱۴): این مؤلفه مدت زمانی را که اعضای خانواده اوقات زندگی خود را با هم و یا در خلوت یا بیرون از خانه سپری می کنند مورد سنجش قرار می دهد.

4) عامل مکان تعامل (سؤالات ۱۲، ۲۷، ۲۸): این عاملی این موضوع را مورد بررسی قرار می دهد که آیا بیشتر تعاملات اعضای خانواده در درون خانواده و در تعامل با یکدیگر است و یا در خارج از خانه و با افراد دیگر؟

5)عامل روابط عاطفی (سؤالات ۱۹ و ۲۰).این مؤلفه به میزان علاقمندیها، فعالیت ها و دوستان مشترک بین اعضای خانواده می پردازد و همچنین میزان وفاداری اعضا به خانواده، نزدیکی یا جدایی عاطفی بین اعضای خانواده و همچنین میزان تعلق و احساس مسئولیت به خانواده را مورد بررسی قرار میدهد.

6) عامل تصمیم گیری (سؤالات ۷، ۲۳، ۲۵): در این مؤلفه مباحثی نظیر میزان کمک گرفتن اعضا از یکدیگر در انجام امور و میزان مشورت گرفتن از یکدیگر در تصمیم گیری های مهم را مورد توجه قرار میدهد که معمولا در خانوادههای متسجم تصمیمات جمعی ترجیح داده می شود و خواسته ها و آرزوهای کل خانواده درنظر گرفته می شود ولی در خانوادههای با انسجام پایین اکثر تصمیم گیری ها فردی است و مشورت با سایر اعضای خانواده کمتر اتفاقی میافتد.

7) عامل روابط زناشویی (سؤالات ۲۴ و ۲۶): این مؤلفه نیز نوع روابط و میزان صمیمیت و علاقه و درک متقابل بین والدین را بررسی می کند. در خانواده های منسجم میزان صمیمیت و درک متقابل والدین از یکدیگر در سطح مطلوبی قرار دارد و ارتباط صحیح بین پدر و مادر زمینه ساز رشد اخلاقی و اجتماعی فرزندان می شود. از طرف دیگر در خانوادههای با انسجام پایین روابط صمیمانه کمتری بین والدین وجود دارد و تنش و درگیریهای بین آنها بر رشد عاطفی و اجتماعی فرزندان تأثیرات مخربی برجای می گذارد.

8)عامل روابط والدین با فرزندان (سؤالات ۱ و ۲) : در این مؤلقه مسائلی نظیر میزان سختگیری والدین نسبت به فرزند و همچنین میزان تفاوت بین نسلی والدین با فرزندان و نزدیکی و صمیمیت بین آن ها بررسی می شود. در خانواده های منسجم حد و مرزهای واضح بین نسلی وجود دارد و میزان سختگیری نسبت به فرزندان در حد متعادل است و نیازهای مادی، عاطفی و اجتماعی فرزندان از سوی والدین در حد مناسب و متعادل تأمین می شود اما در خانوادههای با انسجام پایین حد و مرزهای خیلی سختگیرانه و قواعد و قوانین خشک حاکم است و والدین به دلیل مشکلات و گرفتاری های زیاد، به فرزندان خود توجه چندانی ندارند و از نیازهای مادی و عاطفی آنها غافل هستند.

شیوه نمره گذاری

پرسشنامه استاندارد این پرسشنامه دارای ۲۸ سوال است و این سوال ها نیز به صورت طیف لیکرت، طراحی شده اند. به گزینه ی کاملاً مخالفم= ۱، مخالفم= ۲، نظری ندارم= ۳، موافقم= ۴ و گزینه کاملاً موافقم را نمره ۵ را می دهیم. حداکثر نمره ی قابل اکتساب در این پرسشنامه ۱۴۰ و حداقل ۲۸ می باشد، همچنین، در این پژوهش، ۵۰ درصد بالای نمرات (بالاتر از نمره ۹۶) تحت عنوان سطح انسجام بالا؛ و ۵۰ درصد پایین نمرات (پایین تر از نمره ۹۶) تحت عنوان سطح انسجام پایین تعریف شده اند. مطالعه تحقیقاتی رضویه و سامانی (۱۳۷۹) در رابطه با این مقیاس بر اساس ۸ عامل (همبستگی با پدر، مادر، مدت تعامل، مکان، تصمیم گیری، ارتباط عاطفی، روابط رناشویی و رابطه ی والدین با فرزندان) حاکی از کفایت این مقیاس برای ارزیابی همبستگی فرد با والدین بود.

روایی و پایایی پرسشنامه

روایی این پرسشنامه در طی تحقیقات زیادی که در این زمینه صورت گرفته است، خوب ارزیابی و تأیید شده است. همچنین ضریب پایایی این مقیاس توسط جمشیدی و همکاران (۱۳۸۷) به روش باز آزمایی ۰/۹۰ و به روش آلفای کرونباخ ۰/۷۹ گزارش شده است.

دانلود پرسشنامه ضریب آلفا برای کل مقیاس ۹۰/۰ و پایای برای کل مقیاس ۷۸/۰ گزارش شده است (سامانی، ۱۳۸۱). همچنین، در بررسی دیگری که به وسیله سامانی انجام شده، ضریب همسانی درونی مقیاس ۸۵/۰، ضریب آلفای کرونباخ ۷۹/۰ و ضریب پایایی با روش بازآمایی نیز ۸۰/۰ گزارش شده است.

در پژوهش کرباسی نیز ضریب آلفای کرونباخ برای این مقیاس محاسبه گردید که مقدار آن برای کل مقیاس ۹۰/۰ و برای دو عامل انسجام با مادر و انسجام با پدر، برابر ۸۶/۰ بود. همچنین، ضریب پایایی این مقیاس به روش بازآزمایی با فاصله ی زمانی یک هفته بر روی ۲۸ نفر برابر ۸۴/۰ (با سطح معنی داری P < 0/01) ، برای کل مقیاس ۷۸/۰ (با سطح معنی داری P < 0/01) برای انسجام با پدر به دست آمد.

تعریف مفهومی انسجام خانواده

مـراد از انـسجام خـانواده احـساس همبـستگي، پيونـد و تعهـد عاطفي است كه اعضاي يك خانواده نسبت به همديگر دار ند. لینگرن (2003) انسجام را به صورت احساس نزديكي عاطفي با ديگرافراد خانواده تعريف مي كند. از نظر او دو کیفیت مربوط به انسجام در خانواده، مشتمل بر تعهد و وقت گذراندن با هم است. منظور از تعهد میل به صرف وقت و انرژی در فعالیت های خانواده و همچنین ممانعت از تاثیر منفی عواملی چون مسائل شغلی در آن می باشد.

تعریف عملیاتی

عبارت است از نمره ای که آزمودنی از طریق پاسخگویی به پرسشنامه انسجام خانوادگی سامانی(1381) به دست می آورد که حداقل نمره قابل اکتساب در این آزمون 28 و حداکثر 140 می باشد.

[1] Olson